سیسرو نام یکی از نویسندگان، فیلسوفان، متفکران، حقوقدانان، نظریهپردازان و سیاستمداران رومی است که حدوداً یک قرن قبل از میلاد مسیح در زندگی میکرده است.
نام کامل سیسرو، مارکوس تولیوس سیسرو است و او را از بزرگترین و مشهورترین متفکران تمام تاریخ روم میدانند. دوران او به دوران سیسرو یا Ciceronian Period معروف است و برخی زبان شناسان معتقدند که تأثیر او بر زبان لاتین و آیین سخنوری در اروپا به حدی بوده که تا قرن نوزدهم (بیست قرن پس از مرگش) عموم سبکهای سخنوری و سخنرانی در زبانهای اروپایی، یا تلاش برای تقلید از او بوده و یا در تضاد با روش او شکل گرفتهاند و رشد یافتهاند.
متاسفانه در بسیاری از منابع فارسی، اشتباهاً به جای واژهی سیسرو از واژهی سیسرون استفاده میکنند. اگرچه کلمهی Cicerone در زبان لاتین و نیز انگلیسی و ایتالیایی به کار میرود، اما این کلمه صرفاً از نام سیسرو اقتباس شده و بیشتر به عنوان واژهای کلاسیک و به معنای راهنما به کار برده میشود. این کاربرد هم به احترام سیسرو است که یک راهنمای ارشد برای توسعه مسیر فرهنگ روم (به عنوان یکی از بزرگترین امپراطوریهای تاریخ جهان) بوده است.
سیسرو به علت نامهها و کتابهای زیادی که نوشته است، در تاریخ ماندگار شده و عملاً به یکی از تحسین برانگیزترین متفکران دوران کهن تبدیل شده است.
سیسرو را دانش آموخته سه مکتب بزرگ فلسفی یونانی میدانند:
- مکتب رواقی
- مکتب اپیکوری
- مکتب شکاکیت
اگر چه سیسرو بر خلاف مکتب اپیکور، به فضایل اخلاقی و خدمت به مردم باور داشت، امّا در نوشتههای او و ادبیات نگارشیاش، به خوبی میتوان ردپای مکاتب دیگر را هم مشاهده کرد.
در این عصر، آموزهها و آرای رواقیان که با حوادث روزگار سنخیت و سازگاری بیشتری داشت، نسبت به دیگر مکاتب فلسفی، گسترش داشت. سیسرو از جمله کسانی بود که تلاش زیادی نمود تا فرهنگ و تعالیم فلسفی یونان را نزد رومیان بشناساند.
سیسرو اعتقاد راسخی به سازمانها و نهادهای سیاسی کهن روم و کارکرد آنها در اجتماع داشت. او همواره در دفاع از طبقات متوسط جامعه میکوشید، چرا که خود نیز از طبقات پایین اشراف بود. در طول زندگی سیاسی خویش به مبارزه با خودکامگی خواه به نام اشراف و خواه توده مردم برخاست، ولی با این حال بیشتر تلاشها و کوششهای او به نفع طبقات توانگر و بازرگانان رومی بود تا تودهی مردم ستمدیده یونان.
او همواره سعی کرد تا رسیدن سزار بر مسند قدرت را درک کند، ولی روزگار و اتمام حیات، این اجازه را به او نداد. سیسرو با رسیدن سزار به اوج قدرت مخالفت کرد، ولی موفق نشد، سزار بعد از رسیدن به مسند حکومت در اوج قدرت میتوانست اقدامات مخالفانه سیسرو را تلافی کند، ولی گذشت و جوانمردی از خود نشان داد. پس از کشته شدن قیصر، سیسرو ضمن یک رشته نطق ها که به فیلیپک معروف بود، جانشین او، مارک آنتونی را تخطئه نمود و این بی احتیاطی به قیمت جانش تمام گشت.
جملات زیر از زبان سیسرو است:
- اتاق بدون کتاب، مثل جسمی بدون روح می ماند.
- انسان شجاع، پر از ایمان است.
- امنیت مردم، باید مهمترین قانون باشد.
- هر انسانی میتواند مرتکب اشتباه شود، ولی فقط یک ابله بر خطاهایش پافشاری میکند.
- اگر باغ و کتابخانهای داشته باشی، هر چیزی که نیاز است را داری.
- سکوت یکی از بهترین مهارتها در هنگام گفتگو است.
- اگر ما از فکر کردن راجع به چیزی شرمسار نیستیم، از سخن گفتن راجع به آن نیز نباید شرمسار باشیم.